Gastronationalisme is een concept waarbij voedsel wordt gebruikt als middel om nationale identiteit te benadrukken en te bewaken. In Frankrijk, waar culinaire tradities diep geworteld zijn en vaak worden beschouwd als een integraal onderdeel van de nationale cultuur, neemt gastronationalisme soms scherpe vormen aan, vooral in politieke discussies rond immigratie en integratie.
Extreemrechtse partijen in Frankrijk hebben gastronomie vaak gebruikt als een symbool van Franse identiteit en als een terrein voor ideologische strijd. Zij presenteren de Franse keuken niet alleen als superieur, maar ook als een bastion tegen wat zij zien als de invloeden van buitenaf, vooral uit niet-westerse culturen. Dit komt tot uiting in hun houding tegenover halal voedsel, wat zij vaak portretteren als een bedreiging voor de Franse culinaire normen en waarden.
Halal voedsel, dat wordt geproduceerd volgens islamitische wetgeving, is een belangrijk onderdeel van het dagelijks leven voor veel Franse moslims. Echter, extreemrechtse groeperingen zien de opkomst van halal voedsel als een teken van culturele verandering die, volgens hen, de ‘zuiverheid’ van de Franse cultuur ondermijnt. Ze halen dit vaak aan tijdens politieke campagnes, waarbij ze beweren dat de aanwezigheid van halal voedsel in openbare instellingen zoals scholen een bedreiging vormt voor de seculiere waarden van de republiek en dat er een ‘islamisering’ van Frankrijk gaande is.
De discussie wordt opgeblazen met emotionele retoriek, waarbij extreemrechtse politici en hun aanhangers de promotie van traditionele Franse gerechten zien als een verdedigingsmechanisme tegen wat zij beschouwen als culturele erosie. Deze benadering kan polariserend werken en draagt bij aan een gespannen klimaat rond thema’s als immigratie, integratie en nationale identiteit.
In essentie weerspiegelt gastronationalisme in Frankrijk hoe diep voedsel en eetcultuur verweven zijn met bredere sociale en politieke vraagstukken. Het toont aan hoe culturele elementen zoals voedsel kunnen worden gebruikt als instrumenten in grotere debatten over wie ‘wij’ zijn als natie en wie ‘de ander’ is die daarbuiten valt.
Verder lezen, kijken en luisteren:
- Ichijo/ Ranta, Food, National identity and Nationalism : from everyday to global politics, 2016.
- DeSoucey, Gastronationalism: Food Traditions and Authenticity Politics in the European Union, 2010.